Był sobie port

Fiu, fiu... Ależ niezwykłe zdjęcie niedawno dostałem! Panie Witoldzie, jeszcze raz bardzo dziękuję! Rozbiórka toruńskich magazynów portowych, w pierwszej połowie XX wieku stałego elementu toruńskiej panoramy wiślanej. Po dość gorącej dyskusji na łamach „Nowości” datę wykonania tego zdjęcia udało się ustalić na przełom lat 50. i 60. Jeden z czytelników sprzedał mi przy okazji słodką historię o tym, jak dzieci z starówki, tuż przed rozwałką tych budowli, wyjadały zgromadzony pod magazynowym dachem, spławiany Wisłą cukier. Budynki znikają, na fotografii wciąż jednak widać nietknięte tory. W przedwojennej Księdze Adresowej Torunia, szyny te wymieniane są obok pięciu istniejących wtedy kolejowych stacji pasażerskich.

Toruń – Nabrzeże – przeznaczona dla ruchu towarowego, jest stacją portową.

O tym, jakie miała osiągi, można przeczytać poniżej.

Nie udało mi się ustalić, kiedy te magazyny zostały zbudowane. W latach 70. ubiegłego wieku ukazał się artykuł na temat toruńskiego nabrzeża, uczciwie przyznaję, że jeszcze do niego nie dotarłem. Cóż, zawsze będzie można wrócić do tematu, raz że wdzięczny, a dwa – zdjęć dawnej Wisły cały czas przybywa. Najprawdopodobniej magazyny powstały po przebudowie przystani w pierwszej dekadzie XX stulecia – informowała o tym „Gazeta Toruńska” pisząc o budowie kolei do Czarnowa, przy tej okazji coś już o tym pisałem. Na panoramach wiślanych, z początku ubiegłego wieku, które prezentują się na „Piątej stronie...” kilka wpisów dalej, jeszcze ich nie widać, trudno też doszukać się na nich śladów torów kolejowych, choć musiały one już tam być. Bocznica, prowadząca od dworca Toruń Miasto powstała jeszcze w XIX stuleciu. Informacje o jej narodzinach pozwoliłem sobie gwizdnąć ze strony oToruniu.net. Zdobiący nią widoczek również jest zresztą magazynami okraszony.

Po otwarciu pierwszego toru kolejowego, łączącego Toruń z Bydgoszczą i Warszawą, w dniu 24. października 1861 r. względnie 4. grudnia 1862, przewożono wszelkie towary konno z Dworca Głównego (teraz Toruń-Przedmieście), co już wówczas ruch ten bardzo utrudniało. Wobec tego powstała myśl połączenia miasta koleją żelazną, co nastąpiło 15. sierpnia 1875 r. przez otwarcie ruchu na nowowybudowanym torze kolejowym, łączącym Toruń z Olsztynem i Wystrucią. W r. 1878 zbudowano przystań Toruń-Miasto, którą zamieniono 1. lutego 1889 na stację kolejową. Stary dworzec Mokre oddano do publicznego użytku 1. lipca 1882 r., przy sposobności otwarcia ruchu na torze Toruń-Malborg. Życzenie kupiectwa toruńskiego, by otwarto ruch przeładunkowy na nadbrzeżu i wykorzystano tani transport wodny, przybrało w r. 1879/80 kształty realne. Wreszcie odniósł Magistrat zwycięstwo. Ministerstwo Robót Publicznych upoważniło dyrekcję kolejową w Bydgoszczy do przygotowania prac wstępnych i projektów na koszt miasta Torunia. Natychmiastowe rozpoczęcie budowy przewlekało się, gdyż władza kolejowa sprzeciwiała się wybudowaniu na nadbrzeżu toruńskiem dworca towarowego. Minister robót publicznych jednakowoż zatwierdził plan budowy prywatnej bocznicy miejskiej od stacji Toruń-Miasto do przystani nadbrzeżnej, bez względu na licznie wniesione sprzeciwy. Przez to otrzymało miasto wyraźne prawo budowania bocznicy. Fiskus kolejowy przejął budowę i utrzymanie toru i przetokowanie wagonów. Umowa budowy tej bocznicy zawarta została pomiędzy magistratem a dyrekcją kolejową 26. lipca 1887 r. i 12. sierpnia 1887 r. Budowa bocznicy rozpoczęła się w jesieni tego samego roku a 6-go września 1888 r. nastąpił odbiór gotowej bocznicy. 17. września 1888 r. rozpoczął się pierwszy ruch na naszej bocznicy nadbrzeżnej. Ruch w r. 1888, tj. od 17. 9. 1888 r. do 31. 12. 1888 r. wynosił 943 wagonów, w r. 1889 = 2883 wagonów, w r. 1890 = 4875 wagonów itd. Z 2883 wagonów w r. 1889 wyładowano na berlinki 484 a z berlinek na wagony 433, w r. 1890 wyładowano na berlinki 915 a z berlinek na wagony 1165. Ruch nadbrzeżny. Pewne wyobrażenie o ruchu nadbrzeżnym dać mogą następujące liczby z czasu od 1-go stycznia do 30-go września rb.: Kolej przetransportowała dotychczas ok. 3201 wagonów, w tem z węglem na eksport ok. 2150 wagonów, zawierających ok. 38810 ton węgla, reszta wagonów ładowana była najróżniejszemi towarami dla tut. handlu i przemysłu jak: drzewem, zbożem, nasionami, węglem, koksem, benzyną, tytuniem, cegłą, cementem, wapnem, kredą, melasą, maszynami itp. Ze statków nadeszło do Torunia względnie odeszło stąd ok. 130 holowników, przywożących względnie odwożących berlinki, następnie ok. 150 statków pasażerskich, nie wliczając wycieczkowych, ok. 160 berlinek z węglem na eksport z wyżej podanym tonażem i ok. 90 berlinek z różnemi innemi towarami jak: zbożem, melasą, drzewem, faszynami, wikliną, mąką, piernikami, kamieniami itp. >„Słowo Pomorskie” z października 1926 roku.

Przy okazji spieszę donieść, że gospodarz oToruniu.net, pan Bohdan Orłowski, został tegorocznym laureatem Złotej Karety „Nowości” w kategorii aktywność obywatelska. Przecieranie szlaków wiodących do przedwojennego miasta, które pozwalają nam w pełni świadomie chodzić po tej naszej niezwykle interesującej ziemi, zasługiwało na nagrodę już dawno temu.

Kopalnią wielu ciekawych informacji oraz zdjęć na temat nabrzeżnej bocznicy kolejowej w Toruniu jest forum WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO TOWARZYSTWA MIŁOŚNIKÓW KOLEI. Gorąco polecam!

Proszę uważnie rzucić okiem. Poza torami i różnymi jednostkami pływającymi, widać tu maszt wspomnianej wcześniej, a ulokowanej na kujawskim brzegu rzeki Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia.

Piękny widok, jakże jednak, niestety, archiwalny!

Magazyny nieco nieostre, sfotografowane w latach 30. z Wisły.

Nabrzeże tak samo nieostre, nieco bardziej na wschód.

Tu również widać toruńskie magazyny. Pięknie ośnieżone, bo zdjęcie zostało wykonane zimą 1944 roku.

Większość prezentowanych tu zdjęć pochodzi z fotograficznego archiwum Bogusława Magiery. Skoro już do nich sięgnąłem, to odpłynę nieco od głównego tematu i się zapytam: czy ktoś kojarzy może, co to za miejsce? Z całej bogatej kolekcji tego jednego nie jestem w stanie nigdzie na mapie usadowić.