Tryptyk wiosenny. Urwisy z doliny młynów

Jak ja lubię późną zimę, czy też bardzo wczesną wiosnę! Coś takiego, gdy śnieg leży jeszcze tu i tam, na gałęziach nie ma jeszcze ani jednego liścia i tylko woda się burzy. Nie wiem, skąd mi się to wzięło. Z kilku wypadów w góry wczesną wiosną? A może z Pasłęka, gdzie często kiedyś butami badałem głębokość pozimowego błota?

Ruszając w sobotę na zorganizowaną przez Anię wycieczkę, nie miałem okazji, aby poszukać odpowiedzi na te pytania. Dałem się zawieźć w ciemno, zresztą, mając przed sobą miejscowości, które się nazywają Imbirkowo i Nietrzeba, nie miałem innego wyjścia. Pojechałbym tam nawet wtedy, gdyby czekały tam na mnie gargamelie. Nasz szlak tymczasem wyznaczały stare młyny… Oj, po takich drogach, szczególnie jeśli wiodą one przez malowniczą ziemię dobrzyńską, chętnie bym pieszo chodził!

Stare młyny bardzo lubię, ten w Nietrzebie, który widać na zdjęciu poniżej i na wielu innych fotografiach końcowych, okazał się na dodatek miejscem bardzo niezwykłym. Cały czas nie daje mi spokoju.

Wspomnienie gór zapewne dało o sobie znać w Imbirkowie, które było pierwszym przystankiem naszego wiosennego tryptyku. Ziemia dobrzyńska jest tak ciekawie pofałdowana, że mogłaby zdezorientować ufoludki. Spadłby tam taki jeden z drugim przybysz z kosmosu i pewnie by wpadł w konsternację nie wiedząc, czy przypadkiem nie znalazł się gdzieś na Podkarpaciu, bądź przynajmniej w górach świętokrzyskich. Mnie przywitał tam głośny szum spienionej wody.

Szumiała dla Państwa tak wydajnie niewielka rzeczka Ruziec, nad którą młynów było kiedyś sporo.

Słuchałem jej i rzucałem w głąb spojrzenia ze starego i nowego mostu. Oba znajdowały się kawałek od młyna. Tego, jak do młyńskiego koła docierała spiętrzona pod starą przeprawą woda, niestety nie rozgryzłem. Zabrakło mi na to czasu, bo widoków było zbyt wiele. Bardzo lubię marcowe błoto, słońce i wszechobecną mgłę.

Młyn, jak wielu innych jego kompanów, jest dziś nieczynny.

Jest jednak wspaniały i piękny, jak wszystkie stare młyny.

No i ta mgła… I widziany przez nią kościół (a może kościuł?) we wsi Ruże. 

No i sam młyn. Z tego miejsca prezentuje się najlepiej, tuman był jednak zbyt duży.

Tryptyku odsłona druga, sanktuarium w Oborach w powiecie golubsko-dobrzyńskim.

Takie miejsca najlepiej zwiedza się od kuchni, bądź też od cmentarza. Ten zaś jest bardzo ciekawy i fantastycznie położony. Od klasztoru można do niego dotrzeć po wchodach. Na dość niepewnie złażące z nich panie patrzyliśmy z pewnym rozbawieniem, które jednak zniknęło bez śladu, kiedy sami toczyliśmy się w dół po tych wybojach.

Tak, to bardzo interesujący cmentarz, pełen starych nagrobków.

Symbol wielokulturowej przeszłości tej pięknej ziemi.

Rozpięty na cmentarnych krzyżach Chrystus, gdyby tylko mógł, na pewno by nad tym miejscem załamał ręce.

Co za cholera hammeritem, potocznie zwanym hemoroidem, w każdym razie środkiem do konserwacji metalu zapaćkała tu również kamień?

Kto ciebie chłopczyku…

Wraz z tobą dziewczynko...

I całą kaplicą, tak bardzo zapaskudził farbą?

No, prawie całą. Krzyża na szczycie pacykarz na szczęście nie ruszył.

No, ale to? Cement się komuś nad nagrobkiem rozlał? Co za partacz to robił? Na czyje zlecenie i jak dawno temu, skoro "odnawiane" cmentarne zabytki są dziś w takim stanie? Gdzie był wtedy konserwator zabytków?

O, na boku jest dość pokaźna tabliczka wychwalająca inicjatora, profesora Mirosława Karajewskiego. „Renowacja” odbyła się w 2013 roku? Nigdy bym nie uwierzył!

Chciałbym wierzyć, że pacykarz pana profesora oszukał, jednak ta tablica… Profesor, bohater głośnej niedawno afery plagiatowej, skoro zgodził się na jej umieszczenie, musiał przecież robotę odebrać. Poza tym, między okaleczonymi nagrobkami, wystawił swoją rodzinną kamienną landarę. Czy duchy pochowanych w sąsiedztwie dawnych gospodarzy tej ziemi nie dadzą mu za te partactwo spokoju?

Mimo wszystko jest to bardzo interesujący cmentarz.

Nawet jeśli wykonane dobrze ponad sto lat temu płyty z katakumb (ta powstała w Warszawie), są dziś przytwierdzone do ściany nowymi wkrętami. Stary czy nowy, ważne, że pozwolił płycie się zachować. Ostatecznie, mały wkręt to nie to, co kubeł z farbą cementem, czy rozchlapywanym na kamieniach środkiem do konserwacji metalu.

Pięknie położony cmentarz znajduje się nieco na uboczu. Dumą sanktuarium jest m.in. szopka.

Całkiem niezła szopka… Takiego nagromadzenia kiczu dawno nie widziałem.

Miś jakby z Berlina wzięty, jest plastikowy.

A jeden z wizytujących to cudo mędrców ma strasznie skacowaną minę.

Jak ja takie ogłoszenia lubię:-).

Wracając do figurek, tych jest wkoło całe mnóstwo. Archanioł w tej galerii prezentuje się zdecydowanie najlepiej, reszty nie chciało mi się fotografować.

Po co i nad czym się tu znęcać? Kiczowata zasłona i tak nie jest w stanie zakryć ciekawego klasztoru karmelitów.

Szkoda tylko, że braciszkowie najwyraźniej nie są świadomi wagi posiadanego skarbu. Jak widać, wymienili sobie okna na plastikowe, idąc przy tym po najmniejszej linii oporu. Jeszcze raz zapytam się zatem, gdzie był konserwator?

No, dość już tego. Pora dać się ponieść fali pozytywnych doznań. Ta szykowała się bardzo wysoka, sam się nie spodziewałem, jak bardzo. W zasadzie nie mogłem, byłem przecież wieziony w nieznane. Piaszczysta droga, tu i ówdzie obsadzona garbatymi wierzbami. Brakuje tylko Chopina, który przecież w okolicy bywał i również się tymi krajobrazami zachwycał

Fryderyka nie spotkaliśmy, dość często wpadaliśmy jednak na spacerujące po zamarzniętych oczkach wodnych łabędzie. Kolejny urok bardzo wczesnej wiosny.

Telepiąc się taką właśnie trasą dotarliśmy ostatecznie do bardzo niezwykłego miejsca, w którym czas zatrzymał się dobrze ponad sto lat temu. Piaszczysty trakt, woda, a nad nią drewniany młyn w Nietrzebie, zbudowany około 1850 roku i wciąż jeszcze czynny, choć dziś elektryczny.

Jakby tego było mało, młyński weteran w zasadzie mógłby zrezygnować z pracy, snując opowieści ze swojej przeszłości. Bardzo bogatej! Podczas powstania styczniowego był świadkiem, a w zasadzie uczestnikiem bitwy.

Została ona opisana na stojącej przy młynie tablicy, na jej podstawie zatem historię streszczam.

22 kwietnia 1863 roku dotarł tu liczący jakieś sto osób oddział powstańczy dowodzony przez majora Szermętowskiego. Złożony był z ochotników z Prus Zachodnich, którzy nieco wcześniej, przekradając się przez graniczną Drwęcę, zamoczyli broń i w Nietrzebie zatrzymali się, by dojść do ładu. Tu jednak zostali zaatakowani przez dwukrotnie liczniejszy oddział kozaków.

Schronili się do młyna, odparli kilka szturmów, w końcu musieli jednak placówkę oddać. W lesie ich kozacy wysiekli, pozbierane przez okoliczną ludność trupy były podobno tak pokiereszowane, że trudno było ustalić tożsamość zabitych. Mimo wszystko, wśród sześciu powstańców pochowanych 25 kwietnia na cmentarzu w pobliskim Chrostkowie (ofiar zapewne było więcej), tylko jeden spoczął w mogile jako całkowicie bezimienny. Pozostałymi byli: Stanisław Bronisz z Trzebiełucha powiecie chełmińskim, niejaki Cyroch, rzeźnik z Chełmna, Teofil Chrapkiewicz, terminator malarski z Golubia, A. Osiński z Wielkopolski, Wiśniewski z Wąbrzeźna i ktoś o nazwisku Romanowicz. Na miejscu powstańców upamiętnia wystawiony koło młyna 130 lat po bitwie pomnik.

Dziś jest tu bardzo cicho i pięknie.

Urocze uroczysko, prawda?

W zbudowanych z masywnych bali ścianach nie widać 150-letnich dziur po kulach, a jedynie te zostawione przez korniki.

Do lat 30. ubiegłego wieku młyn był pokryty gontem. Teraz na jego dachu króluje blacha, ale dość świeża, właściciel musi więc o swoje drewniane cudo bardzo dbać.

Jak już wcześniej wspominałem, młyn jest nadal czynnych, choć napędzany prądem. Turbina wodna zachowała się jednak do dziś, Ani udało się jej elementy sfotografować przez szczelinę w deskach. Mi zdjęcie nie wyszło, podobnie jak inne, gdy przez okno próbowałem zmieścić w kadrze wnętrze młyńskiego weterana.

No i jeszcze jeden dowód troski właściciela o posiadane przez niego dobro kultury – przed budynkiem zostały wyeksponowane kamienie młyńskie.

Jeden z nich został do Kongresówki sprowadzony z Prus…

ale nazywa się kamieniem francuskim.

Podobnych skarbów ziemia dobrzyńska kryje jeszcze wiele i choć relację swoją kończę w miejscu nazwanym Nietrzeba, to dzięki niemu głównie zdaję sobie sprawę z tego, że ten szlak zwiedzić trzeba koniecznie. Ja tam więc jeszcze wrócę, mam nadzieję, że szybko.

W kilka bardzo miłych godzin obskoczyliśmy trzy bardzo ciekawe miejsca, tytułowy tryptyk jest więc chyba jasny. A skąd się wzięły urwisy z doliny młynów? Młyny jakie tam są, każdy zobaczył… Kiedyś telewizja pokazywała serial pod takim tytułem. Zapamiętałem z niego jednak tylko nazwę oraz to, że w jedną z głównych postaci wcielił się tam Kowalewski.

Przypomniałem to sobie przy okazji naszej eskapady, ponieważ w jednym z napotkanych i opuszczonych domów Ania znalazła piękne żeliwne okno przygotowane do wyniesienia na złom. Zostało uratowane i niebawem zapewne zawiśnie na ścianie, w towarzystwie innych tego typu zdobyczy wyniesionych z gruzowisk na burzonej toruńskiej „Chełmiunce”.