Tramwaj zwany przypomnianym

Po wtorku po-Tworku dotarłem w środę do redakcji. Zasiadłem za biurkiem, od którego tak chętnie się na ogół odrywam... Zadzwonił telefon, podniosłem więc słuchawkę, którą również jakoś ostatnio przytulam do ucha z pewną nieśmiałością. Zdębiałem jednak, gdy odezwała się w niej pamiętająca przedwojenny Toruń Czytelniczka „Nowości”, oraz... mojej „Piątej strony”. Dostałem nieco po łbie za nieścisłości tam ulokowane. Pani zwróciła m.in. uwagę na to, że przedwojenne, wojenne i tużpowojenne toruńskie tramwaje były zimnożółte. Bez błękitu, o którym wspominałem. Dziękuję za cenne wskazówki, proszę jednak wziąć pod uwagę to, że ja tych barw nigdy na żywo nie widziałem.
Kolory znam tylko z przekazu, na świat zacząłem patrzeć 30 lat po tym, gdy film Magiery został nakręcony. Wtrącając więc do czarno-białego świata inne barwy, opierałem się na relacjach. I na niemieckim filmie propagandowym z wiosny 1943 roku, na którym widać toruński tramwaj żółty i... niebieski?
Ta sama pani zwróciła też uwagę na to, że przed wojną „czwórka” nie kursowała przez most.
Co zgadza się z przedwojennym rozkładem jazdy, na którym „czwórki” nie widać. Przez most, od ulicy Wybickiego, jeździła wtedy „trójka”.
Ja jednak pamiętam podróżującą mostem „czwórkę” – tu na zdjęciu pana Andrzeja Kamińskiego...
... której drewniane ławki wyglądały zupełnie tak samo, jak przed wojną.
Przy okazji wyprostować też muszę zdjęcie kolejowe. Na początku myślałem, że widać na nim Krowi Mostek, czytelnicy zwrócili jednak uwagę na przejście pod torami prowadzącymi do Czarnowa. Znajdowało się ono przy obecnej ulicy Gagarina, na wysokości najdłuższego chyba bloku w Toruniu. Inni jego świadkowie wspominają jednak, że było ono znacznie mniejsze...
Tamta linia wygląda raczej na magistralę, mostek znajduje się więc pewnie gdzieś na dawnej trasie Berlin – Królewiec. Widać na nim ludzi sfotografowanych także przed domem, a ten na pewno stoi przy poniemieckiej stacji. Tymczasem linia do Czarnowa była skromna, jednotorowa. Widziałem jej tylko nędzny fragment ginący w trawie kawałek za Dworcem Północnym (te wrażenia też są już zresztą archiwalne). Nie załapałem się na stację Toruń Szkolna (Schulstrasse), Sienkiewicza, zwaną też Dworcem Zachodnim, bo ta została rozebrana nim się urodziłem. Stała przed obecną Od Nową. Po budynku nie został ślad (nawet na zdjęciach), wiąż jeszcze jednak trzymają się drzewa, jakie obok niego rosły. Będzie trzeba przejść się tam kiedyś z aparatem i zestawić stare z nowym.
Dworca nigdy nie widziałem, mam jednak fotkę, która została zrobiona przed nim. Bardzo dziękuję panu Andrzejowi Kamińskiemu, który się swoim zdjęciem podzielił. 40 lat temu wylotu ulicy Sienkiewicza zobaczyć nie mogłem, dzięki fotografii, mogę jednak spróbować go sobie wyobrazić.


To zdjęcie również zrobił pan Andrzej. Pociąg wyjeżdża, lub zbliża się do torowiska przy Dworcu Zachodnim na tle hotelu asystenckiego, który na zdjęciu powyżej dopiero się chyba buduje.